श्री कानिफनाथ गड, बोपदेव

मागील लेखामध्ये आपण भुलेश्वर येथील आमची भ्रमंती अनुभवली. भुलेश्वरच्या रस्त्यावरच आम्ही अजून एका तपोभूमीचे दर्शन घेतले आणि ते म्हणजे कानिफनाथ गड. बहुतेक जणांना या तीर्थक्षेत्राची थोडीफारच माहिती आहे. आज आपण आमच्या याच भ्रमंती विषयी जाणून घेऊयात.

महाराष्ट्रात अनेक संत महात्मे होऊन गेले, कित्येक पंथ या पवित्र भूमीत उदयाला आले. याच संतांच्या भूमीत एक पंथ उदयाला आला आणि तो म्हणजे नाथपंथ. नाथपंथाची स्थापना साधारणपणे आठव्या शतकात गुरु दत्तात्रेय यांच्या कृपाशीर्वादाने झाली. असे म्हणतात कि भगवान शंकरांनी ह्या पंथाची स्थापना केली. मच्छिंद्रनाथ हे या नाथपंथातील पहिले नाथ. त्यानंतर गोरक्षनाथ आणि मग कानिफनाथ असा या पंथाचा उदय होत गेला आणि एकूण नऊ नाथ आता पर्यंत झालेले आहेत.

कानिफनाथ गडावर याच कानिफनाथांनी बरीच वर्ष तपसाधना केली असे म्हणतात. कानिफनाथ गड हे ठिकाण पुणे सासवड ह्या मार्गावर बोपदेव या गावानजीक आहे. रविवारी बऱ्याच महिन्यानंतर सुट्टी मिळाल्याने आम्ही भुलेश्वरला जाण्याचा बेत आखला होता. पण या रस्त्याने जाताना अजून एक तीर्थक्षेत्र आहे हे मला माहित होते ते हेच कानिफनाथ गड. त्यामुळे कानिफनाथाला हि आपण जायचे हा मी मनोमन प्लान केला पण होम मिनिस्टरांना या बद्दल काहीही माहित नव्हते. पुण्यापासून बोपदेव घाट मार्गे आम्ही बोपदेव ह्या गावी आलो आणि तेथून मुख्य रस्ता सोडून डावीकडे असलेल्या भव्य कमानीतून गाडी आत वळवली. होम मिनिस्टरांना माझ्या या प्लान बद्दल माहिती नसल्याने सुरुवातीला काही लक्षात आले नाही पण कानिफनाथाच्या रस्त्यावरची भव्य कमान बघताच तिलाही खूप आनंद झाला.

बोपदेव हे गाव छोटे असले तरी हा संपूर्ण रस्ता चांगला आहे. रस्त्यालाच बरेच शेतकरी पुण्यावरून येणाऱ्या लोकांसाठी भाजीपाला विक्रीला घेऊन बसले होते. मुख्य कमानीतून काही अंतर गेल्यावर गड दृष्टीपथात आला आणि आम्ही फोटोग्राफी करत करत गडावर जाऊ लागलो.  

हा गड तसा उंचीवरचा आणि रस्ता वळणावळणाचा. पहिले वळण पाहिले आणि लोहगडाच्या रस्त्याची आठवण होऊन अंगावरती काटाच आला (लोहगडाच्या भ्रमंतीमध्ये हे सविस्तर सांगणारच आहे). गाडीचा पहिलाच गियर टाकावा लागला आणि हळूहळू आम्ही वरती जाऊ लागलो पण कानिफनाथ गडाचे हे एकच अवघड वळण आहे. बाकी घाट रस्ता सोपा आहे.

गडावर पोहोचल्यावर पार्किंगची चांगली सोय आहे तसेच मुख्य मंदिरापर्यंत गाड्या जाऊ शकतात. आम्ही खालच्याच पार्किंग मध्ये गाडी लावून पायऱ्या चढून वर गेलो. गडावर बरीच दुकानेही आहेत. यामध्ये धूपापासून ते भेळ, वडापाव, जेवण इत्यादी सर्व सोय आहे. मुख्य मंदिर हे गडाच्या सर्वोच्च उंचीवर असून आजूबाजूचा सर्व परिसर येथून सहज दिसतो. मंदिराचे बांधकाम आताच्याच काळातले आहे. भव्य मंडप, आजूबाजूला मोकळी जागा आणि अत्यंत सुंदर आणि महत्वाचे म्हणजे स्वच्छ परिसर हे या मंदिराचे ठळक वैशिष्ट्य.

आम्ही मंदिरात प्रवेश केला आणि आश्चर्याने अचंबित झालो. कारण होते ते कानिफनाथाच्या गाभाऱ्यात जाण्यासाठी असलेल्या प्रवेशद्वारचे. गाभाऱ्यात जाण्यासाठी एक फारच अरुंद चौकोनी खिडकी समोर दिसत होती आणि त्या खिडकीच्या आता एक भव्य गाभारा असून आता ८ ते १० माणसे सहज मावतील एवढी जागा आहे. मात्र गाभाऱ्यातून आत जाण्यासाठी तसेच बाहेर येण्यासाठी माणसाला सरपटत जावे लागते. एखाद्या ढेरीवाल्या जाड माणसाला या गाभाऱ्यात जाणे अशक्य आहे.

गाभाऱ्यात फक्त पुरुष भक्तांनाच प्रवेश आहे आणि तो हि शर्ट काढूनच. स्त्रियांना फक्त पादुकांचे दर्शन घेण्याची परवानगी आहे. दर्शन घेऊन आम्ही सगळा मंदिर परिसर फिरून बघितला. गडावरचे वातावरण अत्यंत धार्मिक, प्रसन्न आणि आध्यात्मिक वाटले. परिसरात मुख्य मंदिरा बरोबरच इतर अनेक छोटी छोटी मंदिरे आहेत. तसेच गडावर एक अप्रतिम शिल्पही बसवले आहे, ते शिल्प म्हणजे कानिफनाथाच्या जन्माचा देखावा. ह्या शिल्पात एक अजस्त्र हत्ती असून त्याच्या कानातून मच्छिंद्रनाथ, कानिफनाथाला बाहेर काढत आहेत आणि शेजारीच शंकर आणि विष्णू भगवान सर्वांना आशीर्वाद देत आहेत. या ठिकाणी खूप जण सेल्फी काढत होती त्याच गर्दीत मग आम्हीही सामील झालो. 

मंदिर परिसर बघून आम्ही प्रसादगृहात जाऊन प्रसाद घेतला. हा प्रसाद नसून पूर्ण जेवणच होते असे म्हणायला हरकत नाही. दररोज दुपारी १२ नंतर प्रसाद सुरु होतो. आपली थाळी आपण स्वतः घ्यायची आणि धुवून पण ठेवायची असा इथला नियम आहे. प्रसादामध्ये शिरा, भात आणि कुर्मा भाजी मिळाली. उत्तम नियोजन, स्वच्छता आणि धार्मिक वातावरण यामुळे पोट आणि मन तृप्त झाले.

कानिफनाथांच्या पावन स्पर्शाने पावन झालेल्या या मंगल भूमीचे दर्शन घेऊन आम्ही भुलेश्वराकडे रवाना झालो.